Cây chùm ngây với hàm lượng dinh dưỡng rất cao và đa dạng đã được các nhà khoa học nghiên cứu và xác nhận tác dụng của nó trong việc hỗ trợ ngăn ngừa và điều trị bệnh ung thư, dạ dày, tim mạch, tiểu đường, cao huyết áp, béo phì, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
Một số thông tin cơ bản về cây chùm ngây
Chùm ngây là cây thân gỗ thuộc Chi Chùm ngây (Moringaceae), xuất xứ ở Nam Á, có giá trị dinh dưỡng, kinh tế cao, được khai thác và sử dụng ở nhiều nơi trên thế giới. Mặc dù tác dụng của cây chùm ngây mới được các nhà khoa học hiện đại phát hiện giá trị gần đây, nhưng chúng đã được người Ai Cập, La Mã, Hy Lạp sử dụng từ thời cổ đại vì đặc tính chữa bệnh.
Tên tiếng Việt: Chùm ngây, Ba đậu dại.
Tên tiếng Anh: Moringa tree, Horseradish tree (Cây cải ngựa), Drumstick tree (Cây dùi trống), Bel-oil tree (Cây dầu bel).
Tên khoa học: Moringa oleifera thuộc họ Chùm ngây (Moringaceae).
Chùm ngây là cây thân mộc cỡ trung bình, thân cây bóng mượt, có khả năng tăng trưởng nhanh. Cây có thể cao 5-6 mét, đường kính 10cm khi 1 tuổi và hàng chục mét khi trưởng thành (3-4 năm tuổi).
Lá cây thuộc loại lá kép dài 30–60 cm, màu xanh mốc, hình lông chim, mỗi lá dài 12–20 mm hình trứng, mọc đối có 6-9 đôi. Hoa màu trắng kem, có cuống, hình dạng giống hoa đậu, mọc thành chùy ở nách lá, có lông tơ và nhiều mặt, nở vào tháng 1 và tháng 2.
Quả dạng nang treo dài 25–40 cm, ngang 2 cm, có 3 cạnh, hạt hơi gồ lên, có khía rãnh dọc theo quả. Hạt màu đen tròn có 3 cạnh, cỡ hạt đậu Hà Lan.
Từ lâu người ta đã phát hiện chùm ngây mọc hoang ở Thanh Hóa, Ninh Thuận, Bình Thuận, vùng Bảy Núi ở An Giang, đảo Phú Quốc… và trong vòng chục năm trở lại đây đã được nhân giống, trồng và khai thác do có giá trị kinh tế cao.
Giá trị dinh dưỡng của chùm ngây
Chùm ngây chứa các vitamin (C, A, B1, B2, B3, B5, B6, B9), khoáng chất (Canxi, Sắt, Magiê, Mangan, Phốt pho, Kali, Natri, Kẽm), chất béo, chất đạm,…
Giá trị dinh dưỡng và tác dụng của cây chùm ngây đã được khoa học chứng minh tốt hơn so với các loại quả, hạt khác gấp nhiều lần, cụ thể như sau:
- Protein gấp 2 lần sữa chua
- Vitamin C gấp 7 lần cam
- Vitamin A hơn 4 lần cà rốt
- Vitamin E gấp 3 lần hạnh nhân
- Canxi nhiều gấp 4 lần sữa
- Kali gấp 3 lần so với chuối
- Sắt gấp 3 lần rau chân vịt và quả óc chó
Những công dụng của cây chùm ngây đối với sức khỏe
- Thực phẩm bổ sung dinh dưỡng
Chùm ngây là cây có thể dùng tất cả các bộ phận của nó gồm: lá, vỏ cây, quả, hạt và rễ.
Lá chùm ngây:
- Chứa hàm lượng protein cao có thể thay thế thịt, rất tốt cho người ăn chay.
- Chứa các axit amin arginine và histidine thiết yếu cho trẻ sơ sinh, chống suy dinh dưỡng.
- Ở phương Tây người ta sử dụng lá để thêm vào salad, làm nước sốt, súp,…
- Lá chùm ngây ở Việt Nam được dùng để nấu canh, sinh tố, trộn gỏi, ăn sống,….
- Phổ biến nhất trên thế giới vẫn là dạng bột lá chùm ngây.
- Chiết xuất từ lá chùm ngây còn giúp cây trồng tăng trưởng, tăng năng suất và cải thiện sức đề kháng của cây.
Hoa chùm ngây: được dùng làm rau hoặc pha trà bởi chúng giàu dinh dưỡng và mật.
Quả chùm ngây: so với lá ít các vitamin, khoáng chất hơn, nhưng giàu vitamin C hơn. Trong 100 gram quả chùm ngây tươi chứa 157% nhu cầu vitamin C hàng ngày của một người.
Hạt chùm ngây: có thể rang ăn như đậu phộng hoặc dùng chiết xuất dầu chùm ngây bằng công nghệ ép lạnh để nấu ăn, chăm sóc sức khỏe và làm đẹp.
Trái chùm ngây non: được dùng xào, nấu canh, nấu súp như đậu cô-ve và cho hương vị gần tương tự như măng tây.
Rễ chùm ngây non: có thể ăn sống hoặc làm gia vị như mù tạt.
- Bảo vệ gan
Chùm ngây chứa các chất làm giảm tổn thưởng gan, kích thích quá trình hồi phục gan.
- Hỗ trợ điều trị rối loạn dạ dày
Chùm ngây có tính kháng acid, kháng histamin, kháng khuẩn nên giúp điều trị các rối loạn tiêu hóa như: táo bón, tiêu chảy, viêm loét dạ dày và viêm loét đại tràng.
- Chống viêm, kháng khuẩn
Chùm ngây có tính chống viêm, kháng khuẩn, kháng nấm nên được ứng dụng vào mục đích bảo quản thực phẩm.
- Phòng ngừa ung thư
Tác dụng của cây chùm ngây trong phòng ngừa ung thư là do chứa 46 loại chất chống ô-xy hóa, giúp ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư.
- Hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer
Chùm ngây giúp thay đổi các monoamines não như norepinephrine, serotonin và dopamine, giúp bảo vệ, hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer.
- Cải thiện sức khoẻ xương
Chùm ngây chứa khoáng chất thiết yếu như canxi và phốt-pho có lợi cho việc phòng ngừa loãng xương, giúp xương chắc khỏe. Đồng thời nhờ tính chất chống viêm, chùm ngây giúp hỗ trợ điều trị viêm khớp, gãy xương.
- Tăng khả năng miễn dịch
Chùm ngây kích thích hệ thống miễn dịch bằng các tác động tích cực như: tăng tổng số bạch cầu, kháng thể,… Chùm ngây là loại thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, dinh dưỡng cho cơ thể, đặc biệt là người đau yếu, suy nhược, bệnh tật.
- Ức chế hệ miễn dịch
Hạt chùm ngây có đặc tính ức chế miễn dịch, phục vụ cho các trường hợp điều trị cấy ghép nội tạng, các bệnh tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp. Chúng giúp ức chế miễn dịch giúp các cơ quan mới được ghép an toàn trong cơ thể.
- Bảo vệ hệ tim mạch
Chùm ngây chứa các chất chống ô-xy hóa mạnh giúp ngăn ngừa tổn thương cơ tim, duy trì một trái tim khỏe mạnh.
- Phòng và hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường
Chùm ngây có tác dụng giảm lượng đường trong máu, nước tiểu, cải thiện rõ rệt nồng độ hemoglobin và tổng hàm lượng protein ở người tiểu đường.
- Hỗ trợ điều trị bệnh hen
Cây chùm ngây có tác dụng trong việc chống viêm, chống dị ứng, giúp giảm các triệu chứng và hỗ trợ điều trị bệnh hen phế quản, viêm đường hô hấp, viêm mũi dị ứng, sốc phản vệ.
- Phòng chống sỏi thận, sỏi bàng quang
Các chất trong chùm ngây có tác dụng chống mất nước và làm giảm đáng kể oxalat trong nước tiểu. Điều này giúp chống lại sự hình thành sỏi trong thận, bàng quang.
- Bảo vệ thận
Chùm ngây có tính chống ô-xy hóa cao, giúp loại bỏ kim loại nặng, chất độc hại, giảm tổn thương và bảo vệ thận.
- Hồi phục vết thương
Lá chùm ngây giúp vết thương nhanh đóng vảy, giảm sẹo và nhanh lành hơn.
- Điều hòa huyết áp
Chùm ngây giúp duy trì mức độ tối ưu của huyết áp và lượng cholesterol trong cơ thể, ngăn ngừa cao huyết áp, giảm lượng mỡ trong gan, thận.
- Cải thiện sức khoẻ mắt
Nhờ giàu các chất chống ô-xy hóa mà chùm ngây rất có lợi trong việc chăm sóc và bảo vệ mắt. Chúng cũng ức chế sự dày lên của màng mao mạch và ngăn ngừa rối loạn chức năng võng mạc.
- Ngừa thai
Chất chiết xuất từ chùm ngây chứa alpha-sitosterol cấu trúc giống estrogen, có tác dụng ngăn ngừa thụ tinh, giúp ngừa thai.
- Bổ máu
Chùm ngây có lợi trong việc điều trị bệnh thiếu máu, bệnh hồng cầu lưỡi liềm.
- Chăm sóc da và tóc
Dầu chùm ngây giúp ngăn ngừa lão hóa da, giảm nếp nhăn, vết nám, bảo vệ da và tóc khỏi các tác động của tia cực tím, kích thích mọc tóc,…
- Làm sạch nước
Hạt chùm ngây được sử dụng trong các hệ thống lọc nước tự nhiên. Hạt của nó hoạt động như một chất kết tụ, giúp loại bỏ chất gây ô nhiễm và tảo gây hại.
Những lưu ý khi sử dụng chùm ngây
Chùm ngây giàu dinh dưỡng, giàu chất chống ô-xy hóa nhưng nếu sử dụng nhiều, không đúng cách cũng gây ra các tác dụng phụ. Khi sử dụng chùm ngây nên lưu ý các vấn đề sau tác dụng của cây chùm ngây được phát huy ở mức tối đa:
Không dùng cho phụ nữ có thai: cây chùm ngây chứa alpha-sitosterol (có cấu trúc giống estrogen) gây co cơ trơn, có thể gây sảy thai. Vì thế phụ nữ có thai tuyệt đối không ăn chùm ngây.
Thu hái và chế biến trong vòng 12 tiếng: Chỉ nên sấy lạnh và chế biến trước 12 tiếng sau khi thu hái để tác dụng của cây chùm ngây được cao nhất. Với lá tươi nếu không ăn hết phải bọc kín để không làm héo lá, mất giá trị dinh dưỡng.
Không nấu quá kỹ: Chỉ nên nấu chùm ngây vừa chín tới để bảo toàn các chất dinh dưỡng cao nhất. Vì chùm ngây có vị ngọt nên khi nấu chỉ cần nêm với một chút muối, hạt nêm.
Không dùng chùm ngây vào buổi tối: Chùm ngây giàu vitamin C giúp tinh thần hưng phấn, tỉnh táo vì vậy không nên ăn vào buổi tối, có thể gây mất ngủ.
Anh Tú
