Ma túy đã và đang là vấn đề nhức nhối trong xã hội, hủy hoại sức khỏe con người và dẫn đến phạm tội, gây mất trật tự, an ninh xã hội. Tuy nhiên, nhận thức về ma túy và chất gây nghiện vẫn còn mơ hồ.
Ma túy là gì?
Theo định nghĩa của tổ chức Liên Hợp Quốc, ma túy là tên gọi chung chỉ những chất kích thích khi dùng một lần có thể gây nghiện. Ma túy có nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp. Khi vào cơ thể, ma túy sẽ làm thay đổi trạng thái tinh thần và sinh lý của người sử dụng
Từ những loại ma túy phổ biến ban đầu như heroin, cần sa,… ngày nay, những loại ma túy tổng hợp xuất hiện ngày càng nhiều và gây ra tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe, tinh thần, thể chất và cuộc sống của người sử dụng chúng.
Ma túy có thể được phân loại như sau:
- Ma túy tự nhiên: Là các chất ma túy có sẵn trong tự nhiên, chiết xuất từ các loại cây như cây anh túc (cây thuốc phiện), cây cần sa, cây coca (cocain).
- Ma túy bán tổng hợp: Là ma túy được tổng hợp từ một số loại ma túy có sẵn trong tự nhiên và một số chất phụ gia, có tác dụng mạnh hơn ma túy gốc, ví dụ morphin, heroin.
- Ma túy tổng hợp: Là nhóm ma túy không có trong tự nhiên. Ma túy tổng hợp được tổng hợp toàn phần từ các chất hóa học, ví dụ amphetamine, thuốc lắc (ecstacy), ma túy đá,…
Những loại ma túy thường gặp
Cây thuốc phiện
Thuốc phiện là chất ma túy được chiết xuất từ cây anh túc, có tác dụng tạo cảm giác hưng phấn, không biết đau, không biết mệt, không cảm thấy đói, tinh thần tỉnh táo.
Thời gian đầu khi hút thuốc mang lại khoái cảm, tạo cảm giác hưng phấn, giảm đau nhức, mệt mỏi. Nhưng khi hút càng nhiều thì con nghiện càng cần tăng liều lượng để có được cảm giác như trước. Dần dần người hút suy sụp, không còn sức lực, ý chí và cảm giác.
Cần sa
Trong y học, cần sa (Cannabis Sativa) còn có tác dụng chữa chứng mất ngủ. Những người đã hút cần sa thường có những thay đổi đột ngột về tinh thần, hành vi cư xử. Cần sa cũng có thể khiến con người có ảo giác và ác mộng bất thường. Khi sử dụng kéo dài, người sẽ sụt cân, ủ rũ, loạn thần kinh.
Cây gai dầu cũng là một loại cần sa có chứa cannabidiol, hay còn gọi là CBD, một hợp chất đã được sử dụng để điều trị bệnh động kinh, Parkinson. Hàm lượng chất kích thích thần kinh của cây gai dầu rất nhỏ nên nó được phép trồng, còn cây cần sa có hàm lượng lớn nên bị cấm.
Hiện nay giới trẻ sử dụng các tên khác nhau cho cùng một loại cần sa xuất phát từ cây Cannabis Sativa như “bồ đà”, “bu”, “cỏ”, “tài mà”, “pin” được sử dụng dưới dạng hút, vape (kiểu hút của thuốc lá điện tử), hít, uống hoặc ăn nhằm mục đích thỏa mãn cá nhân.
Thành phần hoạt chất chính trong cần sa là Delta-9-tetrahydrocannabinol (viết tắt là THC) được tìm thấy trong lá và hoa của cây cần sa. Chất này kích thích não giải phóng chất Dopamine, mang lại cho người sử dụng cảm giác hưng phấn, thư thái, khoái cảm và tình dục.
Nếu sử dụng dưới dạng hút hoặc vape, THC có thể xâm nhập vào máu đủ nhanh để con nghiện có thể đạt được khoái cảm trong vài giây hoặc vài phút. Mức THC thường đạt cực đại trong khoảng 30 phút và phải mất từ 1-3 giờ mới hết tác dụng. Nếu uống hoặc ăn thì phải mất nhiều giờ hơn để người nghiện hoàn toàn tỉnh táo.
Cocaine
Cocaine còn được gọi là coke, là loại ma túy chiết xuất từ lá cây coca, có tinh thể hình kim, không màu và không mùi, vị hơi đắng mát và gây cảm giác hơi tê cho đầu lưỡi. Đây là một chất ma túy gây nghiện mạnh và có khả năng gây hoang tưởng. Tác dụng của cocaine bao gồm mất liên lạc với thực tế, cảm giác hưng phấn hoặc kích động.
Tác hại làm hẹp mạch máu; giãn mạc mở rộng; tăng nhiệt độ cơ thể, nhịp tim và huyết áp; nhức đầu; đau bụng và buồn nôn; giảm năng lượng làm việc và sự tỉnh táo; mất ngủ, bồn chồn; lo âu; hành vi thất thường và bạo lực, các cuộc tấn công hoảng loạn, hoang tưởng, rối loạn tâm thần; các vấn đề về nhịp tim, nhồi máu cơ tim; đột quỵ, co giật, hôn mê.
Nếu sử dụng lâu dài, cocain có thể khiến người nghiện mất cảm giác về mùi vị, chảy máu cam, tổn thương mũi và khó thở mạnh; nhiễm trùng và tử vong các mô ruột do lưu lượng máu giảm; cơ thể hấp thu dinh dưỡng kém và giảm cân nhanh.
Morphin
Đây là chất được dùng làm thuốc giảm đau và là thành phần bán tổng hợp trong sản xuất thuốc ho, thuốc giảm đau,…
Morphin được chế từ thuốc phiện dưới dạng bột tinh thể màu trắng hoặc dạng khối vuông. Morphin được sản xuất dưới dạng ống tiêm hoặc dạng viên nén bọc. Morphin được dùng trong nhưng trường hợp đau mãn tính, đã dùng các thuốc giảm đau khác không khỏi, nhất là đau do ung thư, sỏi mật, sỏi thận, nhồi máu cơ tim…
Morphin tác động trực tiếp lên tế bào thần kinh trung ương, đặc biệt là vỏ não. Việc sử dụng morphin phải được thực hiện đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ bởi hậu quả của việc sử dụng morphin bừa bãi rất nguy hiểm cho sức khỏe, có thể gây ngộ độc cấp hoặc gây nghiện nếu dùng trong thời gian dài.
Các biểu hiện của ngộ độc cấp do sử dụng morphin quá liều hoặc cơ thể phản ứng với morphin: người bệnh thấy nặng đầu, chóng mặt, miệng khô, mạch nhanh và mạnh, buồn nôn.
Sau các biểu hiện đó người bệnh ngủ ngày càng sâu, đồng tử co nhỏ và mất phản ứng với ánh sáng. Thở chậm, nhịp thở không đều, có thể gây tử vong nhanh trong vài phút sau tiêm hoặc 1 – 4 giờ sau uống trong trạng thái ngừng thở, mặt tím xanh, thân nhiệt hạ, đồng tử giãn và trụy mạch. Nếu bệnh nhân hôn mê kéo dài có thể chết vì viêm phổi.
Do vậy, khi bệnh nhân sử dụng morphin có các triệu chứng này gia đình cần nhanh chóng đưa bệnh nhân tới bệnh viện, tùy theo điều kiện trang bị để áp dụng các biện pháp đảm bảo thông khí thích hợp, kết hợp với truyền dịch và dùng thuốc giải độc naloxon.
Ngoài trường hợp ngộ độc cấp tính do sốc thuốc, bệnh nhân dùng morphin cũng có thể bị ngộ độc mạn tính với các triệu chứng là tình trạng quen thuốc và nghiện thuốc bởi morphin cũng là một chất ma túy.
Người sử dụng morphin bị sưng mắt, môi và móng tay thâm tím, rối loạn tâm thần, co đồng tử, thiếu máu, lão hóa sớm, nôn mửa, trầm cảm.
Heroin
Heroin – bạch phiến, nàng tiên trắng là loại ma túy phổ biến nhất hiện nay, được tổng hợp từ morphin có trong nhựa cây thuốc phiện.
Được sản xuất lần đầu tiên từ morphin của cây anh túc vào năm 1874 bởi C.R. Alder Wright, một nhà hóa học người Anh, heroin ban đầu được dùng như một phương pháp điều trị giảm đau và là một biện pháp thay thế cho morphin.
Tuy nhiên, sau khi được đưa vào sử dụng, người ta nhận ra rằng heroin không chỉ có hiệu quả giảm đau mạnh mẽ mà còn gây nghiện nhanh chóng. Điều này dẫn đến việc cấm sử dụng heroin ở nhiều quốc gia vào đầu thế kỷ 20.
Heroin thường được chế biến thành 2 dạng là dạng bột màu trắng còn gọi là bạch phiến để tiêm vào tĩnh mạch. Dạng thứ hai là bột màu hồng nâu được dùng để hút, hít.
Tác động lên hệ thần kinh trung ương
Khi heroin được đưa vào cơ thể, nó nhanh chóng chuyển hóa thành morphin và các chất chuyển hóa khác trong cơ thể. Các chất này sau đó gắn vào thụ thể opioid trong não, làm giảm cảm giác đau, tăng cảm giác thỏa mãn và hạnh phúc bằng cách tăng cường giải phóng dopamine. Đây là lý do khiến người dùng cảm thấy hưng phấn cực độ, thường được mô tả là trạng thái thoát ly, hạnh phúc phi thực tế.
Tuy nhiên, tác động này cũng làm giảm khả năng của cơ thể trong việc phản ứng với đau và stress, có thể dẫn đến quyết định lầm lạc và hành vi nguy hiểm. Việc sử dụng lâu dài gây ra sự thay đổi trong cấu trúc và chức năng của não, dẫn đến suy giảm nhận thức và khả năng xử lý thông tin.
Hưng phấn do heroin thường đi kèm với một làn da đỏ ửng và ấm nóng, khô miệng và cảm giác nặng nề ở tứ chi. Buồn nôn, nôn mửa và ngứa dữ dội cũng có thể xảy ra. Sau những tác động ban đầu, người dùng thường sẽ buồn ngủ gà gật trong vài giờ; chức năng thần kinh bị giảm thiểu; chức năng tim chậm lại; và hơi thở cũng bị chậm lại nghiêm trọng, đôi khi đủ để đe dọa đến tính mạng. Thở chậm có thể dẫn đến hôn mê và tổn thương não vĩnh viễn.
Về mặt tâm lý, người nghiện heroin có thể trải qua một loạt cảm xúc tiêu cực khi không sử dụng ma túy, bao gồm cảm giác trống rỗng, trầm cảm, và tuyệt vọng. Sự phụ thuộc này có thể dẫn đến hành vi tự phá hoại, mất kiểm soát, hành động tự tử. Hơn nữa, sự thay đổi trong hành vi, tâm trạng có thể gây rối loạn trong các mối quan hệ cá nhân và xã hội, làm suy giảm chất lượng cuộc sống, cản trở khả năng làm việc, học tập.
Ảnh hưởng của heroin lên hệ hô hấp
Heroin tác động nghiêm trọng đến hệ hô hấp, làm chậm và làm yếu quá trình hô hấp. Heroin tác động trực tiếp lên trung khu hô hấp ở não, làm giảm khả năng phản ứng với nồng độ carbon dioxide CO2 trong máu, từ đó làm chậm nhịp thở.
Ngoài ra, việc kết hợp heroin với các chất kích thích khác, như rượu hoặc benzodiazepines, càng tăng thêm nguy cơ gặp phải các vấn đề nghiêm trọng liên quan đến hệ hô hấp.
Siêu lợi nhuận
Cứ 10 kg nhựa thuốc phiện, sẽ điều chế được 1kg morphin. Từ 1kg morphin điều chế được 0,85 – 0,9kg heroin. Sơ đồ điều chế này tỷ lệ thuận với độc tính và khả năng gây nghiện.
Hiện nay một tép heroin có giá khoảng 100 – 200 nghìn đồng. 1kg heroin tương đương với 3 bánh, mỗi bánh heroin có giá 150 – 200 triệu đồng, vậy 1kg heroin có giá 500 – 600 triệu đồng. Nếu đem chia nhỏ 1kg heroin ra để bán lẻ với giá 100 – 200 nghìn/tép thì số tiền thu được có thể lên tới 3,5 – 4 tỷ đồng, gấp nhiều lần so với giá mua vào.
Vì vậy, dù pháp luật đã xử lý rất nghiêm khắc những kẻ phạm tội buôn bán ma túy, nhưng do siêu lợi nhuận, rất nhiều kẻ vẫn lao vào như thiêu thân. Có những kẻ tuổi đã gần đất xa trời, có những người mới bước qua tuổi vị thành niên cũng không thể làm ngơ trước những khoản lợi nhuận khủng mà ma túy mang lại. Tội phạm trên lĩnh vực này ngày càng liều lĩnh, tinh vi và xảo quyệt hơn, chúng sẵn sàng điên cuồng chống trả lực lượng chức năng kể cả việc đánh đổi tính mạng của mình.
Heroin thường được sử dụng theo đường tiêm chích, hút hoặc hít. Chất này chạy tới não chỉ trong vòng chưa đến 10 giây nếu tiêm, 10 hoặc 15 phút nếu hút hít. Trong giai đoạn đầu sử dụng các đối tượng thường hút hoặc hít heroin nhưng sau đó chuyển sang đường tiêm chích khi độ dung nạp tăng và không đủ tiền mua thuốc hít nữa.
Đối tượng nghiện ma túy thường có biểu hiện dậy muộn, khoảng 10h đến 13h thường đi tìm thuốc rồi lại ngủ tiếp đến 17h tiếp tục tìm thuốc. Có vẻ cảnh giác với mọi người, cảm giác có lỗi hay giật mình khi có người gọi. Sức khoẻ giảm sút, hay bị đi ngoài, người hôi, sợ gió, sợ nước. Có biểu hiện chi tiêu không bình thường.
Biểu hiện rõ nhất sau khi sử dụng ma túy, giai đoạn đầu thấy sảng khoái, hưng phấn nhưng sau 8h không có ma tuý sử dụng tiếp thấy ớn lạnh, toát mồ hôi, chảy nước mắt, nước mũi, ngáp vặt (4 – 5h liền), đau nhức xương (như có dòi bò trong xương), nôn mửa, tiêu chảy, vật vã (2- 3 ngày liền).
Người nghiện ma túy có đặc điểm không thể che giấu được đó là: nhìn con ngươi trong mắt người nghiện chuyển động rất chậm, lờ đờ (người ta gọi là hội chứng mắt cá ươn).
Khi sử dụng quá liều heroin, cơ thể cảm thấy tê liệt, hôn mê và có thể tử vong trong vòng vài phút.
Nghiện heroin khiến con người thay đổi tính cách, suy giảm khả năng tình dục, căm ghét mọi thứ, dễ có các hành vi vi phạm pháp luật.
Ma túy tổng hợp
Ma túy tổng hợp được sản xuất từ hóa chất theo phương pháp tổng hợp hóa học. Ma túy tổng hợp có tác dụng kích thích mạnh hơn và nhanh hơn ma túy tự nhiên và bán tổng hợp. Ma túy tổng hợp tạo ra ảo giác, hưng phấn, trở nên hoang tưởng, mất kiểm soát hành vi,…
Thuốc lắc
Thuốc lắc hay còn gọi là Ecstasy là một loại ma túy tổng hợp, là chất thuộc nhóm kích thích thần kinh độc hại, khi đưa vào cơ thể con người, nó kích thích khiến người đó muốn nhảy múa, ‘lắc’ điên cuồng (thường có âm nhạc cực mạnh, ánh sáng hỗ trợ). Thuốc được sản xuất dưới dạng viên nén, viên nang, bột trắng hay màu. Viên nén có nhiều hình dạng và màu sắc khác nhau.
Thuốc lắc có rất nhiều loại, giá tiền tương ứng với nồng độ, liều lượng Ecstasy có trong viên thuốc lắc, với nhiều tên gọi như ‘hồng phiến’, ‘viên nữ hoàng’, ‘ngọc điên’, Adam, Eva, Love, Ice, Mọi da đỏ, Mè đen, Tên lửa, Thiên thần,… Giá từ 50.000 đồng đến 350.000 đồng/viên.
Khi thuốc lắc vào cơ thể, người sử dụng thấy xuất hiện khoái cảm, huyết áp, thân nhiệt và mạch tăng nhanh, vã mồ hôi, run, giãn đồng tử, đỏ mặt. Nhận thức, giác quan của người dùng thuốc sẽ tăng, ví như màu sắc trở nên sinh động. Thuốc gây ảo giác về thính giác, thị giác và thế là họ cứ lắc và lắc mà không có ý thức được mình đang làm gì.
Sử dụng thuốc lắc dẫn đến nguy cơ quan hệ tình dục tập thể rất cao, dẫn đến gia tăng lây nhiễm HIV.
Tác hại khi sử dụng thuốc lắc sẽ gây ảo giác làm biến dạng nhận thức của con người, thường bị kích động, hoang tưởng, không làm chủ được hành vi, thời gian sinh hoạt bị đảo lộn. Nhiều bệnh nhân la hét, chửi bới, trời lạnh đòi tắm nước lạnh, trời nóng đắp chăn, đưa tay vào lửa, không nhận ra bố mẹ đẻ, nghĩ là kẻ thù đang chuẩn bị sát hại mình
Sử dụng lâu sẽ dẫn đến giảm thính giác (điếc) giảm trí nhớ, mất ngủ, nặng hơn thì sẽ gây bệnh tâm thần. Hiện tại trên thế giới và ở Việt Nam chưa có phác đồ điều trị cụ thể.
Ma túy đá
Ma túy đá là một loại hóa chất tổng hợp từ thuốc kích thích amphetamine, có tên khoa học là methamphetamin, được xếp vào loại ma túy tổng hợp gây kích thích hệ thần kinh trung ương. Ma túy đá thường ở dạng bột trắng hoặc vàng, nâu, đỏ, dạng muối hydrochlorit bột, dạng tinh thể.
Ma túy đá có khả năng khiến con người gây ra ảo giác, hưng phấn, không biết mệt mỏi, không cần ăn ngủ, lại thêm việc hoạt động hết công suất cho nhảy nhót, lắc lư và hoạt động tình dục, khiến người sử dụng khi hết ảo giác sẽ như người vô hồn, thân hình tàn tạ, sức khỏe giảm sút nghiêm trọng.
Khi lên cơn thuốc, con nghiện sẽ cảm giác như bị sâu bọ bò trong da làm họ khó chịu, khiến họ cào cấu mặt mũi, chân tay để giải tỏa sự hành hạ của ma túy. Điều này chứng tỏ ma túy đá có khả năng phá hoại não bộ, khiến người nghiện khó kiểm soát hành vi và khó cai nghiện.
Những người sử dụng ma túy đá thường xuyên còn có khả năng mắc phải các bệnh lý như mất ngủ, rối loạn hệ thống thần kinh, loạn thị, suy nhược cơ thể, giảm sức đề kháng nặng,… Nếu sử dụng quá liều rất dễ có nguy cơ đột quỵ do hiện tượng thiếu máu não, tăng nhịp cơ tim.
Khi sử dụng ma túy đá liều lượng và cấp độ cao, con nghiện thường bị mất ngủ, chán ăn, nhạy cảm với âm thanh, tiếng ồn, nói nhiều, khả năng tập trung kém, nặng hơn thì nôn ọe, chóng mặt, có cảm giác sâu bò dưới da.
Giai đoạn nghiêm trọng hơn đó là ‘ngáo đá’, đó là một căn bệnh hoang tưởng ảo giác. Người bị ngáo đá sẽ có cảm giác lo sợ, bị kích động, lên cơn loạn thần, ảo thị, ảo giác. Biểu hiện bên ngoài của họ là môi khô, mắt đỏ, đi loạng choạng, nói một mình, sợ bị đuổi đánh, sợ có người theo dõi.
Tình trạng ‘ngáo đá’ của người nghiện thường dễ dẫn tới các hành vi nguy hiểm như phóng xe tốc độ cao gây tai nạn, cào rách mặt mũi, đâm chém nhau, tự tử…
Người sử dụng ma túy đá còn có nguy cơ vô sinh cao do trong thời gian nghiện ma túy đá, con người quan hệ tình dục bừa bãi, vô độ khiến năng lượng trong cơ thể họ bị vắt kiệt. Sau một thời gian dài, nội tạng của con nghiện sẽ bị thương tổn, suy giảm chức năng nội tiết, làm ảnh hưởng rõ rệt đến khả năng tình dục. Ma túy đá cũng làm ức chế việc sản xuất ra hoóc môn vùng dưới đồi, làm cho cơ thể không sản xuất được các testosterone sinh dục, gây nguy cơ vô sinh cao.
Dấu hiệu nghiện ma tuý
Người sử dụng ma túy có biểu hiện như sau:
- Lo lắng, bất an, buồn bã, cáu kỉnh, tức giận.
- Đau cơ, buồn nôn, da lở loét.
- Giảm cân nhanh chóng, chảy máu cam thường xuyên.
- Quầng thâm rõ rệt, đồng tử giãn.
- Suy giảm mọi chức năng não bộ, mất phương hướng, làm những điều tiêu cực.
- Ban ngày ngủ nhiều nhưng ban đêm thường ít ngủ, thức khuya, dậy muộn.
- Thường ngáp vào ban ngày, đi lang thang.
- Mất niềm tin vào cuộc sống, thiếu quyết tâm, lập dị và hoang mang.
Tác hại của ma tuý
Tác hại của ma túy làm phá huỷ nhân cách con người, khiến con nghiện mất kiểm soát hành vi. Sử dụng ma túy là nguyên nhân chính dẫn đến việc lây nhiễm HIV/AIDS với việc sử dụng chung kim tiêm. Đồng thời nghiện ma túy dẫn đến các tệ nạn xã hội, khi nhu cầu sử dụng ma túy tăng mà không thể đáp ứng sẽ dẫn đến các hành vi phạm pháp, trộm cướp, giết người, hành nghề mại dâm,… để kiếm tiền mua ma túy.
Conganbacgiang
